Landschapszorg bij Schelde – Durme
© Regionaal Landschap Schelde – Durme
Goed Geknot
Knotbomen zijn van onschatbare waarde voor de natuur. Maar ze hebben regelmatig onderhoud nodig. Via het project Goed Geknot koppelen we vrijwillige knotters aan eigenaars van knotbomen.
Knotcursus
foto © Regionaal Landschap Schelde – Durme
Knotbomen zijn van onschatbare waarde voor de natuur. Onder meer de steenuil, gekraagde roodstaart, holenduif en ringmus maken graag hun nest in knotbomen. Bovendien komen nergens ter wereld zoveel knotbomen voor als in onze streken. Ze maken dus deel uit van ons natuurlijk erfgoed.
Knotbomen hebben regelmatig onderhoud nodig. Afhankelijk van de boomsoort moeten ze elke 5 tot 9 jaar geknot worden. Doe je dit niet, dan scheuren de takken af en kan de boom splijten. Dit kan de boom fataal worden, met een verlies voor de biodiversiteit en voor ons natuurlijk erfgoed tot gevolg.
Via het project Goed Geknot koppelen we vrijwillige knotters aan eigenaars van knotbomen. De knotters onderhouden de bomen gratis en krijgen als tegendienst het brandhout mee naar huis. Zo blijven kostbare knotbomen goed onderhouden zonder dat je er als eigenaar zelf veel werk aan hebt. Een win-winsituatie voor eigenaars, vrijwilligers en natuur en landschap.
De voorbije 5 jaar werden in onze Antwerpse gemeenten 520 bomen geknot. Dit komt neer op een 100-tal bomen per jaar.
In de Antwerpse gemeenten in Klein-Brabant zijn er 14 knotteams, goed voor een 50-tal vrijwilligers.
Contact
goedgeknot@rlsd.be
© Regionaal Landschap Schelde – Durme
Herstel historische dreven en houtkanten Het Moer
In samenwerking met gemeente Bornem en dankzij financiële steun van Provincie Antwerpen werkte RLSD aan het herstel en aanleg van historische dreven en houtkanten in bos- en moerasgebied Het Moer in Bornem.
Het Moer op de Ferrariskaart (1771–1778)
foto © KBR
Het Moer
foto's © Beeldbank Onroerend Erfgoed
Het Moer in Eikevliet is een laaggelegen gebied dat aansluit aan de hoger gelegen Grote Kouter van Wintam. Samen vormen ze een mooi geheel. De begrenzing van dit historische landschap wordt in het zuiden gevormd door de winterdijk van de Vliet, in het westen door de rijksweg, in het noorden door de bebouwing van Wintam en in het oosten door de bewoning van Eikevliet.
Terwijl Het Moer een gesloten landschap is met vochtige bosjes, moerasgebied, weides en akkers omringd met houtkanten en bomenrijen is de Grote kouter een open en droger gebied. Een netwerk van waterlopen doorkruist Het Moer en draagt zorg voor de afwatering van dit waterrijke gebied terwijl de Grote Kouter van nature geen dergelijke drainage nodig heeft. Beide landschappen worden door een duidelijk zichtbaar abdrupt hoogteverschil - ook wel steilrand genoemd - van elkaar gescheiden.
De structuur van Het Moer is gedurende de afgelopen drie eeuwen nagenoeg onveranderd gebleven. Dit zie je duidelijk als je het huidige landschap vergelijkt met de Ferrariskaart uit de 18e eeuw. Hierop zie je niet alleen de Koolputhoeve en de Eyckerhoeve maar ook vele van de hedendaagse dreven, houtwallen, grachten, waterpartijen en dijken. Het Moer koestert dan ook een rijke geschiedenis met een grote landschappelijke waarde.
In samenwerking met gemeente Bornem en dankzij financiële steun van Provincie Antwerpen werkte RLSD aan het herstel en aanleg van de historische dreven en houtkanten in het gebied, rekening houdend met de geschiedenis en beleefbaarheid van dit unieke landschap. De aanplantingen zijn ondertussen uitgevoerd.
Ondertussen zijn de kaprijpe populieren in de Koolputdreef zorgvuldig verwijderd zodat spontaan opgeschoten eiken behouden kunnen blijven. Daarnaast zijn er 61 nieuwe eiken en inheemse struiken aangeplant. In de Eikendreef zijn eveneens enkele eiken aangeplant en in de Paepelanddreef zijn verschillende soorten inheemse bomen en struiken aangeplant. Daarnaast deed de gemeente beroep op een boomverzorger voor het nodige beheer van de oude eiken en een beheerplan voor deze kostbare dreven.
Ben je nog niet bekend met deze plek? Ga er zeker eens wandelen of fietsen en laat je verrassen door dit unieke gebied!
Partner
© Regionaal Landschap Schelde – Durme
Herstel groene corridors in het kader van een Functioneel Ecologisch Netwerk
Kleine landschapselementen zijn van onschatbare waarde voor onze biodiversiteit en maken het landschap klimaatrobuust. Samen met gemeenten bekijken we waar we plaatsen in het KLE-netwerk kunnen herstellen.
Houtkanten, hagen, poelen, hoogstamfruitbomen, bomenrijen en sloten zijn voorbeelden van kleine landschapselementen (KLE's). Ze zijn van onschatbare waarde voor onze biodiversiteit, maken het landschap klimaatrobuust en doen dienst als veilige corridor voor diverse dieren zoals vleermuizen. Helaas werden ze stelselmatig uit ons landschap verdrongen.
In Klein-Brabant brachten we plaatsen in het KLE-netwerk in kaart waar meer dan 25 meter afstand is tussen beplantingen. Samen met de gemeenten en met steun van provincie Antwerpen bekeken we waar we deze afstand kunnen overbruggen door nieuwe aanplantingen.
In de gemeenten Puurs-Sint-Amands en Bornem voerden we een eerste reeks aanplantingen uit in de winter van 2022-2023. Een tweede reeks aanplantingen gebeurde in de winter 2023-2024. Zo werken we aan een mooi, sterk landschap om in te wonen, wandelen en fietsen en geven we de biodiversiteit een duwtje in de rug.
1e aanplantingen winter 2023
foto © Regionaal Landschap Schelde – Durme
1e aanplantingen winter 2023
foto © Regionaal Landschap Schelde – Durme
FAN van FEN
Dankzij het herstel van kleine landschapselementen en provinciale financiering kunnen we onze versnipperde bosjes en natuurgebieden opnieuw verbinden. Zo maken we de weg vrij voor planten en dieren om hun natuurlijke gps te volgen, zonder obstakels. Door te werken aan dit ‘Functioneel Ecologisch Netwerk’ (FEN) beschermen we onze biodiversiteit en werken we aan een veilig klimaat van morgen.
Partners
© Tom Maes
Landschapsloket
Vrijblijvend advies over de aanleg en het beheer van kleine landschapselementen.
Elk lokaal bestuur, elke vereniging, landbouwer of burger kan met vragen over de aanleg en beheer van kleine landschapselementen bij ons terecht. We geven vrijblijvend advies en ondersteunen zoveel mogelijk de administratieve, financiële en praktische uitvoering. Voorbeelden zijn vragen over het herstellen of aanleggen van een poel, de aanleg van een hoogstamboomgaard, de aanplanting van een of meerdere bomen, …
Daarnaast bieden we ondersteuning bij historisch landschapsherstel. Dit omvat prospectie, terreinbezoek, advies, opmaak van een herstelplan, vergunningen, prijsraming, cofinanciering van werken tot 70%, opvolging en oplevering van de werken en een nazorgplan.
In 2023 hebben we voor onze Antwerpse gemeenten 6 adviezen verleend. Dat resulteerde in de aanleg van hoogstamboomgaarden, bomenrijen en houtkanten op 5 locaties.
Knotbomen
foto © Lydia Bracke
Hoogstamfruitboomgaard
foto © Regionaal Landschap Meetjesland
Poel
foto © Tom Maes
© Tom Maes
Loket Onderhoud Buitengebied
Ons landschap biedt veel beleving en recreatiemogelijkheden. Toch is het door de grote omvang een uitdaging om alles tijdig te beheren en het ecologisch en recreatief aspect op punt te houden. Het is voor gemeentes vaak een hele uitdaging om het buitengebied en de bijhorende landschapselementen enerzijds duurzaam en anderzijds met kennis van zaken te beheren. Om in te spelen op deze specifieke nood werd het LOB (Loket Onderhoud Buitengebied) opgericht als een samenwerkingsverband waarbij Regionaal Landschap Schelde-Durme (RLSD) gemeentes ondersteunt bij hun landschapsbeheer.
Deze ondersteuning start doorgaans met het in kaart brengen van kleine landschapselementen. Deze inventaris vormt vervolgens de basis voor de opmaak van een duurzaam, dynamisch en systematisch beheerplan.
Voor een efficiënt werkend LOB is een degelijk, gebruiksvriendelijk digitaal platform noodzakelijk. DIPLA stelt in staat om:
- Het huidige en toekomstige beheer van KLE’s bij te houden.
- De uitvoer ervan te coördineren.
- Een prognose te maken voor de toekomstige werklast.
- Eenvoudig te rapporteren.
Daarnaast biedt DIPLA de mogelijkheid om het voortdurende veranderende landschap op een dynamische manier te gaan beheren.
Bornem
In 2011 werkte RLSD samen met gemeente Bornem aan het herstel van enkele historische vlasrootputten. De vlasrootputten werden geruimd en voor het eerst sinds lange tijd opnieuw in beheer genomen. Sinds 2019 kreeg dit project een duurzame verlenging in de vorm van een LOB-werking. Zo voorzien gemeente Bornem elk jaar een budget aan het beheer van KLE’s rondom deze historische parels in het landschap. Het gaat dan vooral over het beheer van houtkanten en knotbomen. Sinds 2023 kunnen we zeggen dat het achterstallige beheerwerk ondertussen is weggewerkt. Naar volgend jaar toe breidt RLSD haar samenwerking uit door de verbindende gebieden tussen de vlasrootputten mee in beheer te nemen. Hierbij focussen we niet enkel op het beheer van reeds bestaande KLE’s maar ook op de opvolging van nieuwe aangeplante houtkanten. Zo werden er in het kader van de Functioneel Ecologische Netwerken enkele aanplantingen gerealiseerd.
Puurs-Sint-Amands
In Puurs-Sint-Amands kwam een nieuwe samenwerking tot stand waarbij een oude inventaris de nodige update kreeg met het oog op beheer. Het gaat hier over een gebiedsdekkende inventarisatie van KLE’s in openbare eigendom. Dit ging hand in hand met een inventarisatie van houtig erfgoed in het kader van PDPO-project ‘Ik hou(t) van erfgoed’, een project van de Antwerpse Regionale Landschappen rond houtig erfgoed. In Puurs-Sint-Amands gaat het om zeldzame, oude en grote bomen die door hun aanwezigheid het karakter van de stad naar hun eigen hand zetten en waarbij er nood is aan aangepast beheer en bescherming.